Sarı Nokta ve KÖK Hücre Tedavisi

1-) Makula Dejenerayonu (Sarı Nokta Hastalığı) Nedir ?

Makula Dejenerasyonu (Sarı Nokta Hastalığı), makulada ilerleyici hasara neden olan ve geri döndürülemez görme kaybına ve körlüğe yol açan bir hastalıktır. Makula Dejenerasyonu (Sarı Nokta Hastalığı) gelişimi, yaşlılık, genetik faktörler ve sigara içimi gibi çevresel faktörler ile ilişkilidir. Makula Dejenerasyonu (Sarı Nokta Hastalığı), dış retinada oluşur ve merkezi görme kaybına yol açabilir.

Makula dejenerasyonu, görme merkezinde bulunan makula adlı retina bölgesinin hasar görmesiyle ortaya çıkan, özellikle merkezi görme kaybına neden olan ilerleyici bir göz hastalığıdır. Genellikle 50 yaş üzerindeki bireylerde görüldüğü için yaşa bağlı makula dejenerasyonu olarak da adlandırılır. Bu hastalık, dünya genelinde geri dönüşü olmayan görme kaybının önde gelen nedenlerinden biridir.

Makula; okuma, yazma, yüz tanıma ve detayları görme gibi günlük yaşamda kritik rol oynayan keskin merkezi görüşten sorumludur. Makula hasar gördüğünde, kişi düz çizgileri eğri görebilir ya da görüş alanının tam ortasında bulanık veya karanlık bir nokta oluşabilir. Sarı nokta hastalığının entipik özelliğinin, okumanın aşırı derecede bozulmasıdır. Hastalar uzak görmede bir sorun yaşamazken, okuma ve bulmaca çözme gibi yakın fonksiyonları son derece fazla bozulur.

2-) Kaç Tipi Vardır ?

2-a ) Kuru Tip (atrofik): En yaygın formdur (%85-90). Retina altındaki hücrelerin zamanla bozulması sonucu oluşur. Yavaş ilerler.

2-b ) Yaş Tip (neovasküler): Daha az görülür ancak hızlı ve ciddi görme kaybına neden olabilir. Retinanın altındaki anormal damar oluşumları sızıntı ve kanamalara yol açar.

3-) Risk Faktörleri Nelerdir ?

Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD) ifadesi; hastalığın genellikle ileri yaşlarda görülme eğiliminde olduğunu belirtir. Ancak yalnızca yaşlı bireylerde görülmez; bazı kişiler daha genç yaşlarda da bu rahatsızlıkla karşılaşabilir.

Yaş dışında, makula dejenerasyonu gelişme riskini artıran bazı etkenler şunlardır

• Aile bireylerinde makula dejenerasyonu öyküsünün bulunması
• Obezite ya da fazla kilolu olmak
• Tütün ürünleri kullanımı (sigara içmek)
• Yüksek tansiyon (hipertansiyon) gibi damar sağlığını etkileyen rahatsızlıklar
• Kolestrolün yüksek olması ve güneş ışığına fazla maruzkalması

4-) Makula Dejenerasyonu Belirtileri Nelerdir?

Makula dejenerasyonu sessiz bir şekilde kendini farkettirmeden ilerleyebilir. Erken evrelerde belirgin bir şikayet olmayabilir, ancak zamanla şu belirtiler ortaya çıkabilir:

• Merkezi görüşte bulanıklık
• Düz çizgileri eğri veya kırık görme (örneğin pencere çerçevesi dalgalı gibi görünür)
• Okuma ve yazmada zorlanma
• Yüzleri tanıyamama
• Görme alanının ortasında koyu veya boşluk hissi
• Renkleri soluk ya da farklı algılama

5-) Makula Dejenerasyonu Hastalığında Tanı Nasıl Konulur ?

Erken tanı, görme kaybını yavaşlatmak ve uygun tedavinin zamanında başlanabilmesi açısından büyük avantaj sağlar.

Göz hastalıkları uzmanınız, detaylı bir retina incelemesi ile makulanızdaki değişiklikleri gözlemleyebilir. Gerekli gördüğünde aşağıdaki test ve görüntüleme yöntemlerinden bir ya da birkaçını uygulayabilir:

• Amsler Izgara Testi :Bu testte, ortasında nokta bulunan kareli bir ızgara görseli kullanılır. Kişi bu ızgaraya odaklandığında çizgilerde dalgalanma, bulanıklık veya kayıp bölgeler olup olmadığını belirler

• Genişletilmiş Göz Muayenesi: Göz bebeğini büyüten özel damlalar kullanılarak yapılan bu muayenede, doktor retinanın ve makulanın durumunu daha net görebilir.

• Flöresein Anjiyografi: Kol damarına uygulanan sarı renkteki “flöresein” isimli bir boya, göz damarları boyunca ilerlerken özel kameralarla görüntülenir. Bu sayede, retinanın altındaki anormal damar yapıları ya da sızıntılar tespit edilebilir.

•  Optik Koherens Tomografi (OCT): Bu ileri düzey görüntüleme yöntemi, retina tabakasını kesitsel olarak inceler. İşlem ağrısızdır ve yalnızca bir merceğe kısa süre bakmak yeterlidir. Retina kalınlığındaki değişimler, sıvı birikimi ya da hücre kaybı gibi detaylar bu testle belirlenebilir.

• OCT Anjiyografi (OCTA): Flöresein boyasına ihtiyaç duymadan yapılan bu yeni nesil tarama, lazer ışık yansımalarını kullanarak gözün arkasındaki kan akışını 3 boyutlu olarak görüntüler. Sadece birkaç dakika süren bu işlem, özellikle yaş tip makula dejenerasyonunun erken saptanmasında oldukça etkilidir.

6-)Makula Dejenerasyonunda Kök Hücre Tedavisi:

6.1) Kök Hücre Nedir ?

Kök hücreler, kendi kendini yenileyebilme yetisine sahip, farklılaşmamış hücrelerdir. Uygulandıkları dokuya yerleştiklerinde uygun büyüme ortamını bulduklarında çoğalabilir, farklı hücre tiplerine dönüşerek bu hücrelerin devamını sağlayabilir, kendilerini yenileyebilir ya da ait oldukları hücre topluluğunun sürekliliğini sürdürebilirler.

6.2) Kök Hücrelerin Hastalığa Etkileri Nelerdir ?

Kök hücreler, Makula Dejenerasyonu (Sarı Nokta Hastalığı) tedavisi için umut vaat etmektedir. Mezenkimal kök hücreler parakrin etki ile hasarlı hücreleri tamir edebilirler. Bu hücreler nörotrofik faktörler gibi yaşam destekleyici büyüme faktörleri salgılar, sinaptik bağlantıları onarırlar ve fonksiyonel bağlantıların oluşmasına yardımcı olurlar. Kök hücrelerin, bulunduğu ortamdaki retinal nöral hücreler ve fotoreseptörler de dahil olmak üzere pek çok hücreye dönüşme potansiyeli vardır. 

Şu anda mezenkimal kök hücreler Makula Dejenerasyonu (Sarı Nokta Hastalığı) tedavisinde büyük ilerleme kaydetmiştir.

 Mezenkimal kök hücre  eksozomları iyi stabilite, kolay korunma,  immünojenik olmama ve kolay dönüşüm avantajlarına sahiptir. Şu anda, birçok çalışma mezenkimal kök hücre eksozomlarının hasarlı dokuları onarmak, retina hücrelerini korumak, iltihabı engellemek ve bağışıklık yanıtını düzenlemek dahil olmak üzere mezenkimal kök hücrelere benzer işlevlere sahip olduğunu bildirmiştir.

6.3) Bilimsel Çalışmalar Ne Diyor ?

Son yıllarda yapılan araştırmalar, kök hücre tedavisinin, makula dejenerasyonu (sarı nokta hastalığı) olan bireyler için oldukça umut verici sonuçlar sunduğunu göstermektedir.

Çalışmalarda kök hücrelerin:

• Görme keskinliğinde belirgin iyileşmeler sağladığı,
• Hastalığın patolojik ilerleyişini yavaşlattığı,
• Ve retinada doku onarımını destekleyerek koruyucu bir etki oluşturduğu ortaya konmuştur.

Bu bulgular, kök hücre tedavisini makula dejenerasyonu tedavisinde yeni ve güçlü bir alternatif haline getirmektedir. Kök hücre tedavisi sinirleri tamir ederek kuru tip tedavisinde etkili olduğu gibi, damarları sıtabilize ederek ve ödemi azaltarak yaş tiptede etkili olmaktadır.